Czy zobowiązania publicznoprawne wchodzą w skład masy spadkowej?
Odpowiedź
Zgłosiła się Pani do Kancelarii Adwokackiej z pytaniem, czy zobowiązania publicznoprawne obciążające spadkodawcę (Pani ojca) wchodzą do masy spadkowej, a co za tym idzie, czy właściwy organ administracji publicznej może dochodzić zapłaty bezpośrednio od spadkobierców tj. m.in. Pani. Ponadto, wskazuje Pani, że spadkodawca zmarł trzy lata temu i do dnia dzisiejszego nie złożyła Pani oświadczenia o odrzuceniu (lub przyjęciu) spadku, albowiem – jak Pani wytłumaczyła – została wprowadzona w błąd przez osoby trzecie, w ten sposób, że osoby te przekonywały Panią, iż nie należy podejmować żadnych czynności przed Sądem, bowiem Sąd spadku działa w tym zakresie z urzędu tj. z urzędu stwierdza nabycie spadku. W związku z tym pyta Pani, czy jest Pani spadkobierczynią, czy też spadek został przez Panią w sposób dorozumiany odrzucony.
Zgodnie z regułami polskiego prawa spadkowego z chwilą śmierci spadkodawcy następuje automatycznie otwarcie spadku. Otwarcie spadku zaś jest terminem techniczno-prawnym określającym skutki prawne związane ze śmiercią osoby fizycznej w dziedzinie następstwa prawnego tj. wstąpienia w prawa i obowiązki majątkowe osoby zmarłej.
Ponadto, polskie prawo spadkowe przyjmuje, że z chwilą otwarcia spadku spadkobierca nabywa spadek z mocy samego prawa (ex lege), zatem wstępuje w ogół praw i obowiązków zmarłego. Zasada ta dotyczy każdego spadkobiercy tj. ustawowego oraz testamentowego.
Konsekwencją powyższych rozwiązań jest art. 1015 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego. Zgodnie bowiem z § 1 cyt. artykułu oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Natomiast co najważniejsze w Pani sprawie, §2 cyt. artykułu wskazuje, żebrak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Innymi słowy, niezłożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku powoduje, że mocy prawa osoba taka uważana jest za spadkobiercę, który odpowiada za długi spadkowe całym swoim majątkiem.
Rozważyć zatem należy, czy zobowiązania publicznoprawne wchodzą do masy spadkowej. Otóż prawa oraz obowiązki o charakterze publicznoprawnym, wynikające z przepisów należących do innych działów prawa (np. prawa administracyjnego, prawa finansowego), jak przyjmuje się w judykaturze, nie wchodzą w skład spadku także wówczas, gdy skutki prawne śmierci osoby fizycznej są oceniane stosownie do przepisów kodeksu cywilnego regulujących spadkobranie. Niemniej nie wszystkie prawa i obowiązki mające swoje źródło w innych stosunkach prawnych zostają wyłączone ze spadku. Jest bowiem szereg obowiązków publicznoprawnych, które obciążają spadek, a w konsekwencji rodzą odpowiedzialność majątkową spadkobierców.
Wobec powyższego zaleca się za każdym razem, aby spadkobiercy przeprowadzili podstępowanie spadkowe po zmarłym. Wówczas bowiem nie ma wątpliwości co do zakresu ewentualnej odpowiedzialności majątkowej spadkobierców.
W Pani przypadku wskazywany wyżej sześciomiesięczny termin do przyjęcia lub odrzucenia spadku minął bezpowrotnie. Dlatego też należy – aby uchronić się od potencjalnych przykrych konsekwencji niedopełnienia obowiązku złożenia oświadczenia spadkowego - uchylić się od skutków prawnych braku oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, czyli skutków prawnych niezachowania terminów określonych w art. 1015 § 1 k.c., o ile brak oświadczenia (milczenie spadkobiercy) spowodowany był błędem lub groźbą (art. 1019 § 2 k.c.). Tym samym zostaną zniesione skutki prawne braku oświadczenia w terminie określone w art. 1015 § 2 k.c., spadkobierca "odzyskuje" więc możliwość złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Innymi słowy, należy przeprowadzić postępowanie sądowe w zakresie uchylenia się od skutków prawnych braku oświadczenia o odrzuceniu spadku.
Zastrzec należy, iż powyższy wniosek oparty został na stanie faktycznym przedstawionym we wiadomości przesłanej Kancelarii Adwokackiej mailem. Tylko zaś zapoznanie się z całokształtem okoliczności faktycznych, w oparciu o dokumenty i rozmowę z Klientem, umożliwia definitywne określenie Jego sytuacji prawnej oraz wskazanie najkorzystniejszych rozwiązań prawnych.
Zespół Kancelarii Adwokackich.
Podstawa prawna:
- art. 922, 924 - 925 Kodeksu cywilnego
- art. 1015 oraz 1019 Kodeksu cywilnego.