Informacyjne środki masowego przekazu, które decydują się na rozpowszechnianie treści w Internecie, przyjmują często metodę 'dystrybucji' radykalnie odmienną od wymogów nośników konwencjonalnych. W przeciwieństwie do druku, strona web nie wymaga podjęcia przez wydawcę decyzji co do ilości egzemplarzy, które zostaną przeznaczone do dystrybucji, a tym bardziej co do ilości egzemplarzy, które zostaną wydrukowane. Dystrybucja jest bowiem globalna i natychmiastowa, materializuje się w dowolnym miejscu na świecie, w którym tylko istnieje dostęp do sieci. Dostęp do mediów również odbywa się w inny sposób i inne są techniki reklamowe towarzyszące temu produktowi. Sieć umożliwia jednostkom stały, uniwersalny i natychmiastowy dostęp. Nawet płatne środki przekazu występujące w Internecie należy odróżnić od pozostałych nośników ze względu na fakt, iż ich zakup ma charakter ogólnoświatowy.

Dlatego też ustalenie Sądu właściwego, który miałby rozpoznawać sprawy w zakresie ewentualnych naruszeń dóbr osobistych w praktyce rodzi poważne wątpliwości i „uchwycenie” tej właściwości – zwłaszcza krajowej – wymaga od powoda obszernej argumentacji. Ma to nie tylko podstawowe znaczenie dla obszaru prawa gospodarczego (głownie ochrony renomy firmy), ale też może dotykać każdą osobę indywidualną fizyczną.

Otóż, przepisy o jurysdykcji szczególnej, ustanawiając wyjątek od zasady właściwości sądów miejsca zamieszkania pozwanego, zawarte w stosownych Rozporządzeniach, jest oparty na istnieniu szczególnie ścisłego związku pomiędzy roszczeniem a sądem miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę, który to związek uzasadnia przyznanie jurysdykcji temu ostatniemu sądowi ze względu na prawidłowe administrowanie wymiarem sprawiedliwości oraz sprawną organizację. Sformułowanie "miejsce, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę" obejmuje zarówno miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące powstanie szkody, jak i miejsce, w którym szkoda się zmaterializowała

Jednakże gdy poszkodowany podnosi naruszenie dóbr osobistych przez treści zamieszczone w sieci w Internecie, ponieważ zakres rozpowszechniania treści umieszczonych w sieci jest w zasadzie światowy, trudności związane z wprowadzeniem w życie owego łącznika opartego na materializacji krzywdy lub szkody związanego z rozpowszechnianiem informacji zmuszają do dostosowania owych łączników w ten sposób, że poszkodowany naruszeniem dóbr osobistych za pośrednictwem Internetu może, w zależności od miejsca, w którym na terytorium Unii zmaterializowała się krzywda lub szkoda spowodowane przez to naruszenie, wytoczyć powództwo przed jednym sądem w odniesieniu do całości doznanych krzywd i poniesionych szkód.

Biorąc pod uwagę, że wpływ treści umieszczonej w sieci na dobra osobiste danej osoby może zostać najlepiej oceniony przez sąd państwa, w którym poszkodowany ma centrum swoich interesów życiowych, przyznanie jurysdykcji temu sądowi odpowiada celowi prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości. Miejsce to odpowiada w zasadzie miejscu stałego pobytu, jednakże może to być także miejsce, w którym poszkodowany nie ma miejsca stałego pobytu, o ile inne przesłanki, takie jak wykonywanie działalności zawodowej, powodują powstanie szczególnie ścisłego związku z tym państwem członkowskim.

Jurysdykcja sądu miejsca, w którym pokrzywdzony ma centrum swoich interesów życiowych, jest zgodna z celem, jakim jest wymaganie przewidywalności przepisów o jurysdykcji również w odniesieniu do pozwanego, biorąc pod uwagę, że nadawca treści powodującej naruszenie może, w chwili umieszczenia tej treści w sieci, dysponować wiedzą o życiowych centrach interesów życiowych osób, których owe treści dotyczą. Łącznik centrum interesów życiowych umożliwia jednocześnie powodowi łatwe ustalenie sądu, przed którym może on wytoczyć powództwo, a pozwanemu - racjonalne przewidzenie sądu, przed jaki może on być pozwany.

Uznając za właściwy łącznik miejsce, w którym pokrzywdzony jest znany, stwierdzić należy, że sądy tych państw, w których została rozpowszechniona zniesławiająca publikacja i w których, wedle twierdzeń uprawnionego z tytułu dóbr osobistych, miał miejsce atak na jego cześć, są właściwe do rozpatrywania spraw o odszkodowanie z tytułu naruszenia dobrego imienia pokrzywdzonego spowodowanego w tym państwie. W celu uniknięcia niedogodności, jakie mogą wiązać się z tak wyznaczoną właściwością sądów, Trybunał Sprawiedliwości uznaje, iż powód zawsze może wystąpić z całością przysługujących mu roszczeń zarówno do sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego, jak i do sądu właściwego ze względu na siedzibę wydawcy zniesławiającej publikacji.

W ten sposób orzecznictwo przyjęło, w odniesieniu do naruszenia dóbr osobistych za pośrednictwem środków przekazu, właściwość przemienną dwóch sądów właściwych, których wybór należy do powoda: jeden sąd jest właściwy ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego lub siedzibę wydawcy i przed tym sądem powód może wystąpić z roszczeniem naprawienia całości poniesionych szkód; drugim właściwym sądem będzie sąd tego państwa, w którym ta konkretna osoba jest znana i do tego sądu można wystąpić jedynie z roszczeniem o naprawienie szkody, która wystąpiła tylko tym państwie. Takie ograniczenie jest czasami nazywane w piśmiennictwie naukowym "zasadą mozaiki”.

W stosunku do powyższego, elementem wyróżniającym w niniejszych sprawach połączonych jest nic innego jak nośnik informacji. Szkody spowodowane przez naruszenie dóbr osobistych wskutek publikacji drukowanych, przekazu telewizyjnego lub radiowego miały tradycyjnie miejsce przede wszystkim na płaszczyźnie krajowej. Reperkusje międzynarodowe tych sporów stanowiły sporadyczne przypadki dla prawodawstwa krajowego, w głównej mierze ze względu na zakres terytorialny, który charakteryzował środki przekazu. Ograniczając swoją działalność tylko do jednego obszaru, media wykazują naturalną tendencję do dostarczania informacji, które mogą zainteresować potencjalnych odbiorców na tym terytorium geograficznym. W konsekwencji naruszenia dóbr osobistych dokonywane są przez środek przekazu i przeciwko osobie, które w większości przypadków znajdują się na tym samym obszarze geograficznym.

Dariusz Grabarczyk – adwokat.