Poniżej, omawiam bardzo ważne zagadnienie, które dotyczy tego, czy ujawnienie (nawet jednorazowe) istotnej informacji pracodawcy uzasadniania natychmiastowe rozwiązanie stosunku pracy (tzw. zwolnienie dyscyplinarne). Pytanie to jest bardzo często kierowane do Kancelarii Adwokackich.

Otóż, obowiązek zachowania tajemnicy przedsiębiorstwa jest obowiązkiem każdego pracownika. Taki nakaz wynika w szczególności z art. 100 § 1 pkt 4 i 5 k.p. Pracownik jest obowiązany zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę oraz przestrzegać tajemnicy określonej odrębnymi przepisami. Chodzi w tym przepisie między innymi o tajemnicę przedsiębiorstwa zdefiniowaną w art. 11 ust. 4 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 z późn. zm.). Stanowią ją nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności.

Jednym z wyznaczników uznania informacji za tajemnicę przedsiębiorstwa jest jej obiektywna wartość gospodarcza, jaką sobą przedstawia. W związku z tym ustawodawca w art. 55¹ k.c. uznał tajemnicę przedsiębiorstwa za niematerialny składnik przedsiębiorstwa (pkt 8).

Baza klientów i potencjalnych klientów podmiotu gospodarczego stanowi informację handlową o wymiernej wartości ekonomicznej. Jej wartość wynika z tego, że zawiera ona wyselekcjonowane grono podmiotów (kontrahentów), które rzeczywiście uczestniczą w obrocie ściśle określonymi towarami i usługami i które pozostają w stałych kontaktach handlowych z danym przedsiębiorcą oraz podmiotów, z którymi ten przedsiębiorca zamierza wejść w relacje gospodarcze, a których ustalenie jest poprzedzone choćby wstępnym rozeznaniem dotyczącym rynku zbytu określonych towarów i usług. Powstaje ona latami, jest uzupełniana o nowych klientów i usuwa się z niej nieaktualnych. Nie jest to więc zbiór dostępnych powszechnie w Internecie danych teleadresowych firm (niechronionych przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych; tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 z późn. zm.), ale szczegółowa informacja o rynku zbytu towarów i usług danego przedsiębiorcy i planach jego rozszerzenia, a więc informacja o doniosłym znaczeniu z punktu widzenia prowadzonej działalności gospodarczej.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazano, że informacja staje się "tajemnicą", kiedy przedsiębiorca przejawia wolę zachowania jej jako niepoznawalnej dla osób trzecich. Nie traci natomiast swojego charakteru przez to, że wie o niej pewne ograniczone grono osób zobowiązanych do dyskrecji (np. pracownicy przedsiębiorstwa). Pozostanie określonych informacji tajemnicą przedsiębiorstwa wymaga, aby przedsiębiorca podjął działania zmierzające do wyeliminowania możliwości dotarcia do nich osób trzecich w normalnym toku zdarzeń, bez konieczności podejmowania szczególnych starań. Wśród tych działań wymienia się konieczność poinformowania pracownika o poufnym charakterze danej informacji (vide: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2000 r., OSNC 2001 Nr 4, poz. 59; z dnia 5 września 2001 r., OSNC 2002 Nr 5, poz. 67; z dnia 6 czerwca 2003 r., IV CKN 211/0, LEX nr 585877).

Jeśli więc strona pozwana w regulaminie pracy (który, określając prawa i obowiązki stron stosunku pracy i stanowi źródło prawa pracy) zastrzegła, że pracownicy zobowiązani są do niewykorzystywania dla własnych celów żadnych informacji związanych z działalnością pracodawcy, a także nałożyła na nich obowiązek przechowywania i zabezpieczania dokumentów pracodawcy związanych z tą działalnością, w tym również obowiązek posługiwania się elektronicznymi nośnikami danych w sposób zapewniający ochronę informacji zawartych w tych dokumentach/nośnikach, to oznacza, że pracodawca podjął niezbędne działania w celu zachowania poufności informacji objętych tajemnicą. Również przechowywanie informacji na serwerach, do których dostęp ma ograniczone grono pracowników, zabezpieczało je przed wglądem osób nieuprawnionych. Z regulaminu pracy może również wynikać, że tajemnicę służbową stanowią informacje związane z działalnością pracodawcy, a do takich w sposób oczywisty należy wykaz klientów (aktualnych i potencjalnych).

W rezultacie więc informacje zawarte w e-mailach, zawierające listę aktualnych i potencjalnych klientów pracodawcy, stanowią co do zasady tajemnicę przedsiębiorstwa i zarazem tajemnicę służbową.

Ujawnienie np. danych kluczowych klientów, kontrahentów pracodawcy może być nadto kwalifikowane jako działanie zagrażające interesowi przedsiębiorcy, które stanowi ujawnienie bądź wykorzystanie tajemnicy przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (czyn nieuczciwej konkurencji). Skoro słowo "wykorzystanie" oznacza użycie czegoś dla osiągnięcia określonego celu, to niezwiązane z wykonywaniem obowiązków pracowniczych np. przesyłanie przez pracownika na swoje prywatne konto e-mailowe poufnych informacji obrazujących aktualne i planowane kontakty handlowe swojego pracodawcy jest właśnie wykorzystaniem cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa celem stworzenia na prywatnym nośniku elektronicznym zbioru poufnych dokumentów pracodawcy. Dalej zaś, jeśli poufny charakter informacji wynika z jej wymiernej wartości ekonomicznej (gospodarczej), to pozostawanie takiej informacji poza domeną przedsiębiorcy stwarza istotne zagrożenie jego interesów.

Jak przyjmuje się w orzecznictwie Sądu Najwyższego, uzasadnioną przyczyną rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę, bez zachowania okresy wypowiedzenia, może być także zawinione działanie pracownika powodujące samo zagrożenie interesów pracodawcy (vide: wyrok Sądu Najwyższego: z dnia 27 października 2010 r.; z dnia 24 lutego 2012 r.; z dnia 6 lipca 2011 r.,).

Oczywiście pamiętać należy, że w interesie pracodawcy jest stworzenie prawnych i zarazem jawnych dla pracowników mechanizmów ochrony tajemnic przedsiębiorstwa. Wówczas ich ujawnienie, czy wykorzystanie przez pracownika może uzasadniać nie tylko zwolnienie dyscyplinarne, lecz także możliwe będzie podjęcie innych akcji prawnych tak, aby z jednej strony zabezpieczyć na przyszłość poufne dane, ale i po wtóre naprawić ewentualne szkody po stronie pracodawcy.

Dariusz Grabarczyk - adwokat.