Poniżej, omówione zostało zagadnienie zasad dziedziczenia po obywatelach naszego Kraju, którzy przebywają - co obecnie jest bardzo częste - w krajach Unii Europejskiej np. Niemczech, czy Wielkiej Brytanii.

Otóż, Parlament Europejski wraz z Radą Unii Europejskiej przygotował w 2012 roku Rozporządzenie, które rozstrzyga właśnie problem dziedziczenia związanego z elementem transgranicznym, czyli uregulowania praw spadkowych po obywatelu danego kraju Unii Europejskiej, który umiera w innym kraju Unii. Pełna nazwa tego Rozporządzenia to: Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z 04lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywana dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego (dalej Rozporządzenie). Rozporządzenie określa, które Sądy są właściwe do orzekania w sprawach spadkowych, określa według jakiego prawa należy ustalić zasady dziedziczenia osób przebywających za granicą swojego państwa oraz wprowadza europejskie poświadczenie spadkowe - jednolity w skali całej Unii dokument ułatwiający wykazywanie praw do spadku we wszystkich krajach członkowskich.

Rozporządzenie weszło w życie 17 sierpnia 2015 roku i stanowi swoistą rewolucję w prawie spadkowym każdego państwa Unii Europejskiej, w tym naturalnie w polskim prawie spadkowym.

Posłużymy się przykładem: obywatel naszego Kraju wyjeżdża do innego kraju Unii Europejskiej np. do Niemiec i tam przebywa, pracuje (typowe cele emigracyjne). W okresie swojego pobytu w Niemczech np. po paru latach umiera. Jednocześnie osoba ta nie pozostawiła żadnego testamentu. Wobec tego, pojawia się pytanie jakie są zasady dziedziczenia po tej osobie? Do czasu wejścia w życie Rozporządzenia kwestia ta była rozwiązywania zupełnie inaczej. Po wejściu natomiast w życie Rozporządzenia zasady te uległy rewolucyjnym zmianom i wywołują rozliczne konsekwencje ekonomiczne dla spadkobierców.

Mianowicie, zgodnie z Rozporządzeniem jeśli spadkodawca nie dokonał w sposób wyraźny bądź dorozumiany w testamencie wyboru prawa ojczystego, prawem właściwym do spraw spadkowych będzie prawo jego stałego pobytu. Jest to bardzo istotna, a zarazem zupełnie nowa, norma prawna, która w prawach spadkowych poszczególnym krajów wywołuje liczne konsekwencje.

Wracając zatem to powyższego przykładu, spadek po polskim obywatelu będziemy nabywać odpowiednio według prawa niemieckiego, jeśli zmarły w dniu śmierci przebywał na terenie tego kraju i miał z nim ścisły i stabilny związek, np. od dłuższego czasu mieszkał na terytorium tego kraju wraz ze swoją rodziną. Zauważyć należy, że dla określenia właściwości prawa nie będzie miał znaczenia fakt, że zmarły np. w Niemczech miał obywatelstwo naszego Kraju. Truizmem jest zaś stwierdzenie, że w Unii Europejskiej przepisy prawa spadkowego różnią się istotnie od polskiego prawa spadkowego np. wzakresie ustalania kręgu spadkobierców (w niektórych państwach do dziedziczenia dopuszczeni są partnerzy w związku nieformalnym, a także określona część spadku jest zarezerwowana do określonych osób albo wyłączona od dziedziczenia dla osób innych, niż najbliższe lub też określa zupełnie inne udziały dla poszczególnych grup spadkobierców). Istotnie bowiem różni się prawo spadkowe polskie od np. prawa spadkowego Francji, Niemiec, czy Wielkiej Brytanii.

Należy zauważyć, że możliwość dokonania wyboru prawa właściwego została istotnie ograniczona w Rozporządzeniu. Mianowicie, wybór ten przysługuje jedynie do prawa ojczystego spadkodawcy.

Sądem spadku są Sądy właściwe dla miejsca stałego pobytu zmarłego, chyba że między danymi krajami istnieje umowa określająca wyłączną jurysdykcję Sądów jednego z państw. Oczywiście rozwiązanie to ma istotny wpływ na interesy spadkobierców (prowadzenie postępowania przez Sądem np. w Niemczech). Niemniej, Sąd właściwy będzie mógł na wniosek jednej ze stron postępowania stwierdzić brak swojej jurysdykcji, jeżeli Sądy państwa członkowskiego, które wybrano, mają lepsze możliwości orzekania w danej sprawie ze względu na praktyczne aspekty danej sprawy, takie jak miejsce stałego pobytu stron bądź położenie składników majątkowych. Innymi słowy, przeważać będzie ekonomika procesu.

Zatem, zachęcić należy do lektury Rozporządzenia albowiem wywołuje ono rozliczne skutki dla najbliższych osoby wyjeżdżającej za granicę. Oczywiście, powyższe uwagi mają charakter ogólny. Niniejszy bowiem artykuł ma zasygnalizować istnienie tego Rozporządzenia albowiem ilość aspektów, które są uregulowane w tym Rozporządzeniu jest bardzo duża i szczegółowa, co wymaga indywidualnego podejścia.

Dariusz Grabarczyk - adwokat.