W nawiązaniu do wcześniejszego artykułu zamieszczonego na stronach Kancelarii Adwokackiej oraz licznych zapytań z Państwa strony, poniżej – w sposób konstrukcyjny – omówione zostały roszczenia z tytułu uszkodzenia ciała lub spowodowania rozstroju zdrowia.

Zgodnie z art. 444 § 1 Kodeksu cywilnego (dalej k.c.) w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. Z kolei, w § 2 cyt. artykułu ustawodawca wskazuje, że jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty. Natomiast w art. 445 § 1 k.c. wskazano, że w wypadkach przewidzianych w artykule poprzedzającym sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Zauważyć wpierw należy, że przepisy te stanowią, że w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Co więcej, samo żądanie poszkodowanego obliguje zobowiązanego do naprawienia szkody do wyłożenia z góry sumy potrzebnej na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumy potrzebnej na koszty przygotowania do innego zawodu. Z kolei, jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty. Sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Z przedstawionych przepisów wynika zatem, że poszkodowany czynem niedozwolonym może dochodzić następujących roszczeń:

1. odszkodowania obejmującego koszty wynikłe z uszkodzenia ciała,

2. zaliczkowej sumy na pokrycie kosztów leczenia,

3. zaliczkowej sumy na koszty przekwalifikowania zawodowego;

4. renty z tytułu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy,

5. renty z tytułu zwiększenia potrzeb,

6. renty z tytułu zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość oraz

7. zadośćuczynienia.

Charakteryzując wskazane roszczenia należy podkreślić, że wymienione odszkodowanie będzie obejmowało zwrot różnego rodzaju kwot, stałych i jednorazowych, wydatkowanych lub przewidzianych do wydatkowania w związku z niwelowaniem skutków doznanych urazów.

Pogląd Kancelarii Adwokackiej znajduje pełne odzwierciedlenie w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2009 roku, II PK 65/09, zgodnie z którym: art. 444 § 2 k.c. reguluje trzy, oparte na różnych podstawach faktycznych, świadczenia rentowe: z tytułu utraty zdolności do zarobkowania, z tytułu zwiększenia się potrzeb poszkodowanego oraz z tytułu zmniejszenia się jego widoków powodzenia na przyszłość. Każda z wymienionych w tym przepisie podstaw świadczenia rentowego stanowi samoistną przesłankę jej zasądzenia. Pojęcie szkody na osobie obejmuje zarówno szkody majątkowe, jak i niemajątkowe. Odszkodowanie z art. 444 § 1 k.c. obejmuje wszelkie koszty wynikłe z uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, stanowi sposób naprawienia szkód majątkowych (np. poniesionych przez poszkodowanego kosztów leczenia, rehabilitacji, zakupu sprzętu rehabilitacyjnego, dostosowania mieszkania do potrzeb osoby niepełnosprawnej, wydatków związanych z różnymi rodzajami terapii, w tym terapii psychologicznej, wyjazdami sanatoryjnymi, zakupem lekarstw itd.). Z kolei zadośćuczynienie z art. 445 § 1 k.c. ma rekompensować krzywdę doznaną przez poszkodowanego czynem niedozwolonym. Chodzi tu o krzywdę ujmowaną jako cierpienie fizyczne (ból i inne dolegliwości) lub cierpienia psychiczne (stres, frustrację, ujemne uczucia przeżywane w związku z cierpieniami fizycznymi albo innymi następstwami uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia w postaci np. trwałego oszpecenia, niemożności prowadzenia dotychczasowej aktywności życiowej, choćby uprawiania sportów, wyłączenia z normalnego życia).

Renta zaś z tytułu utraty zdolności do pracy rekompensuje szkodę wyrażającą się różnicą między potencjalnymi dochodami, jakie poszkodowany przypuszczalnie osiągnąłby w okresie objętym roszczeniem, gdyby nie doznał uszkodzenia ciała, a wszelkimi dochodami, jakie mógłby faktycznie w tym okresie osiągać jednak bez zagrożenia stanu zdrowia. Renta z tytułu zwiększonych potrzeb rekompensuje szkodę wyrażającą się w stałych i powtarzalnych wydatkach obejmujących między innymi konieczną opiekę, rehabilitację, pielęgnację oraz zakup potrzebnych leków, przy czym należy podkreślić tę istotną cechę stałości i powtarzalności.

I wreszcie renta z tytułu zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość ma na celu wyrównanie skutków polegających na ograniczeniu szans rozwoju życiowego, w tym oczywiście zawodowego w porównaniu z możliwościami i życiowymi szansami, które poszkodowany mógłby wykorzystać gdyby nie doznał szkody.

Z kolei, zwiększenie się potrzeb poszkodowanego, wskutek czyny niedozwolonego, stanowi szkodę przyszłą, wyrażającą się w stale powtarzających się wydatkach na ich zaspokojenie (np. konieczność stałego leczenia, zabiegów, kuracji, opieki osób trzecich, specjalnego odżywiania itp.). Wówczas wystarczające jest wykazanie przez poszkodowanego istnienia zwiększonych potrzeb stanowiących następstwo czynu niedozwolonego.

Pogląd ten znajduje pełne potwierdzenie w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2005 r., III CK 392/04, zgodnie z którym jeżeli podstawę zasądzenia na rzecz poszkodowanego renty stanowi zwiększenie potrzeb wyrażających się w przyszłych powtarzających się stałych wydatkach obejmujących między innymi konieczną opiekę, rehabilitację, pielęgnację, to w takim przypadku wystarczające jest wykazanie przez poszkodowanego istnienia zwiększonych potrzeb stanowiących następstwo czynu niedozwolonego. Oparte na tej podstawie roszczenie poszkodowanego nie ma charakteru roszczenia regresowego w stosunku do zobowiązanego do naprawienia szkody. Poszkodowany może bowiem aktualnie nie dysponować na razie odpowiednimi środkami finansowymi na dokonanie wydatków, które jednak są konieczne. Utrata zdolności do pracy i możliwości samorealizacji oraz czerpania przyjemności z życia wywołuje niewątpliwie silniejsze cierpienia psychiczne u człowieka młodego, niż u człowieka w wieku dojrzałym czy wręcz podeszłym. Głębsze będzie poczucie krzywdy u człowieka, który doznał kalectwa będąc w pełni sił, niż u człowieka dotkniętego ograniczeniami związanymi z wcześniejszą niepełnosprawnością. Na rozmiar ujemnych przeżyć psychicznych poszkodowanego może także mieć wpływ stopień winy osoby odpowiedzialnej za szkodę. Jego poczucie krzywdy będzie bowiem tym mocniejsze, im bardziej bezpodstawnie doznał tej krzywdy. Z tej racji rażące zaniedbanie obowiązków przez sprawcę szkody uzasadnia zwiększenie zadośćuczynienia. Stan majątkowy poszkodowanego ma znaczenie dla ustalenia wysokości zadośćuczynienia w tym sensie, iż jego stopa życiowa rzutować będzie na rodzaj wydatków konsumpcyjnych mogących zrównoważyć mu doznane cierpienie.

Oczywiście poszkodowany musi wykazać ogólne przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej tj. szkodę, działanie z którego szkoda wyniknęła i winę. Zobowiązany ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W orzecznictwie przyjmuje się jednocześnie, że powyższe unormowanie opiera się na założeniach tzw. teorii adekwatnego związku przyczynowego (przyczynowości adekwatnej) w wersji obiektywnej. Zakłada ona, że związek przyczynowy zachodzi tylko wtedy, gdy w grupie wszystkich przyczyn i skutków mamy do czynienia jedynie z takimi przyczynami, które normalnie powodują określone skutki. Zgodnie z teorią adekwatnego związku przyczynowego, jako przyczynę powstania szkody przyjąć można jedynie te zdarzenia prawne (np. ruch przedsiębiorstwa napędzanego siłami przyrody, działania i zaniechania pracowników), które mogą być uznane za genezę powstałej w następstwie szkody.

Dostrzec zatem można, że ustawodawca na gruncie prawa cywilnego wykreował bardzo wiele możliwości w poszukiwaniu rekompensaty nie tylko za szkody majątkowe na osobie (np. zwrot kosztów leczenia etc), ale też stworzył możliwość dochodzenia rekompensaty krzywdy wynikłej z tego tytułu tj. zadośćuczynienia za doznane cierpienie.