Kancelaria Adwokacka poniżej, w odpowiedzi na dziesiątki Państwa pytań, prezentuje ogólny katalog praw pacjenta.

Zagadnienie tzw. prawa medycznego, oczywiście szeroko pojętego, jest nowym zjawiskiem tak społecznym, jak i prawnym. Jeszcze do niedawna praktycznie w ogóle nie zajmowano się tym zakresem tematycznym, a jeżeli już, to w bardzo niewielkim stopniu. Z jednej strony wynikało to z nieświadomości i braku potrzeb społeczeństwa w dochodzeniu tego rodzaju roszczeń (odszkodowania lub zadośćuczynienia) od szpitali albo lekarzy, z drugiej zaś strony brak było wyraźnych podstaw prawnych do konstruowania tego typu roszczeń. Ewentualne roszczenia opierano wyłącznie o przepisy Kodeksu cywilnego regulujące kwestie związane z czynami niedozwolonymi. Oczywiście, także dziś roszczenia wynikające z tzw. szkód medycznych mają swoje zakotwiczenie w przepisach Kodeksu cywilnego, ale też - co stanowi novum - w innych aktach normatywnych, w szczególności w Ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Owa pionierska ustawa zapoczątkowała niezmiernie ważny proces "kodyfikacji" praw pacjenta i zwiększyła gwarancję ich ochrony.

Jak podkreśla się w doktrynie prawa w życiu społecznym Ustawa o prawach pacjenta powinna spełniać określone funkcje (planowane i nieplanowane), rozumiane jako obiektywny skutek, rezultat istnienia przyjętych norm i powołania instytucji Rzecznika Praw Pacjenta. Należy wziąć tu pod uwagę przede wszystkim funkcje: ochronną - wspieranie istotnych wartości; kontrolną - poddanie społecznej kontroli działań podmiotów oraz instytucji udzielających świadczeń zdrowotnych; orzeczniczą - rozstrzyganie sporów między podmiotami. A ponadto funkcje: dynamizacyjną - promowanie zmian; organizacyjną - tworzenie instytucjonalnych warunków; stabilizacyjną - utrwalanie istniejącego ładu; wychowawczą - kształtowanie pożądanych społecznie postaw adresatów tego prawa (vide: T. Stawecki, P. Winczorek, Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 1999, s. 9 i n.).

Prawa pacjenta powinny służyć rozwijaniu u człowieka poczucia odpowiedzialności za swoje zdrowie i życie oraz stanowić prawny standard ochrony (punkt odniesienia) przed nadużyciami ze strony podmiotów zobowiązanych i uprawnionych do organizacji i finansowania oraz udzielania świadczeń opieki zdrowotnej. Podmioty zobligowane do przestrzegania praw pacjenta są zobowiązane do zapewnienia każdemu człowiekowi warunków niezbędnych do poszanowania godności osoby ludzkiej, w szczególności w oparciu o uniwersalną zasadę dobra pacjenta i jego prawa do dokonywania swobodnego i świadomego wyboru w zakresie swojego zdrowia i życia (vide: D. Karkowska, Komentarz do art. 1 Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta).

W praktyce, jak i doktrynie "prawa pacjenta" mają swoją definicję. Wskazuje się bowiem, że o prawach pacjenta można mówić w relacji pacjent a władza publiczna oraz pacjent a konkretny podmiot uprawniony do udzielania świadczeń zdrowotnych (vide: M. Dercz, T. Rek, Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej, Warszawa 2006, s. 121 i n.).

Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta rozróżnienia indywidualne oraz zbiorowe prawa pacjenta. Skonstruowany w niej katalog indywidualnych praw pacjenta odnosi się do pacjentów korzystających ze świadczeń zdrowotnych zarówno w podmiotach leczniczych, jak i praktykach zawodowych. Ustawa ta wyodrębnia ogólne oraz szczegółowe prawa pacjenta. Katalog tychże praw jest rozbudowany i obejmuje:

• prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej, do przejrzystej, obiektywnej, opartej na kryteriach medycznych procedury ustalającej kolejność dostępu do tych świadczeń, do zasięgnięcia opinii innego lekarza, pielęgniarki, położnej lub zwołania konsylium lekarskiego, do natychmiastowego udzielenia świadczeń zdrowotnych ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia;

• prawo do informacji: o stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu, w tym żądania pełnej informacji, o stanie zdrowia w zakresie koniecznym do sprawowania opieki pielęgnacyjnej, o stanie zdrowia w zakresie niezbędnym do wyrażenia zgody, o prawach pacjenta, o rodzaju i zakresie udzielanych przez dany podmiot świadczeń zdrowotnych;

• prawo żądania nieudzielania przez lekarza informacji w zakresie wskazanym przez pacjenta;
• prawo przedstawienia lekarzowi swojego zdania w zakresie otrzymanych informacji;
• prawo do dostatecznie wczesnej informacji o zamiarze odstąpienia przez lekarza od leczenia;
• prawo pacjenta do tajemnicy informacji z nim związanych;
• prawo do wyrażania zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych;
• prawo do poszanowania intymności i godności pacjenta;
• prawo do umierania w spokoju i godności;
• prawo do świadczeń zapewniających łagodzenie bólu i innych cierpień w stanie terminalnym;
• prawo dostępu do dokumentacji medycznej;
• prawo do zgłaszania sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza;
• prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego: do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z innymi osobami, do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej, do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej sprawowanej nad pacjentką w warunkach ciąży, porodu i połogu;
• prawo do opieki duszpasterskiej;
• prawo do przechowania rzeczy wartościowych w depozycie;
• prawo wystąpienia do Rzecznika Praw Pacjenta;
• prawo do wystąpienia z wnioskiem do wojewódzkiej komisji orzekającej do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych.

Kancelaria Adwokacka na Państwa wyraźną prośbę w dalszych artykułach omówi poszczególne prawa pacjenta.

Oczywiście już na wstępie do dalszych opracowań Kancelarii podkreślić należy, że omawiana Ustawa nie zawiera katalogu wszystkich możliwych praw pacjenta. Katalog ten wobec tego nie jest zamknięty. Ustawa w omawianym zakresie ma na celu przede wszystkim usystematyzować i "skodyfikować" te prawa pacjenta, które mają wiodące znaczenie w praktyce oraz które na przestrzeni lat wywoływały znaczne problemy prawe, a ich znaczenie społeczne jest największe.

Zespół Kancelarii Adwokackiej